IHA 2021 TIMOR-LESTE REJISTA ONA KAZU FOUN HIV-SIDA 192 TANBA PROSTITUISAUN NO SEKSU LIVRE BURAS

Manufahi, 01 Dezembru 2021 – Diretór Planeamentu Polítika no Koperasaun Ministériu Saúde, Narciso Fernandes relata katak, kazu foun HIV-SIDA ne’ebé Timor-Leste rejista iha tinan 2021 hamutuk ema na’in-192 mak infetadu, tanba kauza hosi atividade prostituisaun ne’ebé hahú buras.

Narciso hato’o asuntu ne’e, ohin (01/12), wainhira reprezenta Ministra Saúde hodi ba komemora loron mundiál HIV-SIDA iha postu-administrativu Fatuberliu, munisípiu Manufahi, ho tema, ‘Timor-Leste livre hosi estígma no diskriminisaun ba ema ho vírus HIV-SIDA, ita hotu responsabilidade, ita hotu nia lian’.

Nia akresenta, “kazu HIV-SIDA sai preokupasaun mundu nian inklui Timor-Leste, no iha Timor-Leste hosi tinan 2003 to’o tinan 2021 totál kazu hamutuk 1.464, hamate ona sidadaun timoroan na’in-234, no pasiente na’in-719 agora daudauk kontinua simu ai-moruk antiretroviral”.

Narciso dehan, situasaun ne’e mosu tanba Joventude no komunidade sira sei menus informasaun kona ba vírus HIV-SIDA.
Iha fatin hanesan, Sekretáriu Ezekutivu Komisaun Nasionál Kombate HIV-SIDA Timor-Leste (sigla portugés, CNCS-TL), Atanasio de Jesus informa katak, Timor-Leste halo kooperasaun ho parseiru sira hodi hala’o meiu oioin atu prevene HIV-SIDA, maibé to’o ohin loron vírus ne’e aumenta kada loron iha nasaun ne’e.

Tuir nia, fatór ne’ebé kontribui maka’as ba transmisaun HIV-SIDA mai hosi ransu no seksu lívre, droga, no atividade prostituisaun hahú buras, liuhosi prostituisaun online iha nasaun Timor-Leste, inklui rai-ketan Timor-Leste ho Indonézia mós kontribui maka’as ba prostituisaun tanba sidadaun sira tama-sai ilegál.

Administradór Munisípiu Manufahi Arantes Isaac Sarmento relata, sidadaun Manufahi hamutuk ema na’in-19 mak afeta ona hosi HIV-SIDA, no na’in-10 mak mate. Nune’e, nia apela ba povu Manufahi liuliu ba foinsa’e sira, labele hanoin atu halo seksu livre kuandu seidauk simu sakramentu kaben, tanba vírus ne’e perigu tebes ba ema hotu nia vida.

Administradór Manufahi ne’e agradese ba Ministériu Saúde no ezekutivu Komisaun Nasionál kombate HIV-SIDA Timor-Leste, hili munisípiu Manufahi liuliu postu-administratívu Fatuberlihu hodi realiza komemorasaun loron mundiál HIV-SIDA, nune’e bele partilla infromasaun ba komunidade sira iha área rurál hodi bele hetan informasaun no prevene-an hosi vírus ne’e.

Fonte: Diáriu "Roman ba Sosiedade" Manufahi
Lian Povu
Grupu Haburas Foho Ailiku Nia Batar Éktare Ida Seidauk Kolleta Udan Estraga Tiha
Grupu produtivu Haburas Suku Foho Ailiku sente triste tanba udan boot estraga tiha sira-nia batar nurak éktare ida resin.
Justisa
ANTI Timor-Leste Kontra Makaas Prabowo nia Kandidatura ba Eleisaun Prezidensiál 2024
ANTI husu ba eleitór Indonézia atu lalika fó votus ba Prabowo Subianto no ba komunidade internasionál atu kaer nia hodi responsabiliza violasaun direitu umanu ne’ebé nia komete iha pasadu.
Polítika
Implementasaun Projetu Uma Kbiit-Laek Faze Dahuluk Atinje Ona 19%
Implementasaun projetu kontrusaun uma kbiit-laek fae dahuluk atinje ona 19% iha teritóriu nasionál.
Negósiu
Inácia: Lixu La'os Problema De'it, Maibé Bele Sai Mós Solusaun Bainhira Ita Bele Transforma Ba Ekonomia Ne’ebé Di’ak
Vise-Ministra Turizmu Komunitária Kulturál, Inácia da Conceição Teixeira hateten katak lixu la'os problema de'it, maibé bele sai mós solusaun bainhira ita bele transforma ba ekonomia ne’ebé di’ak
Seguransa
Governu Sei Rekruta Membru PNTL Foun Na'in-450 iha Tinan 2024
Governu liuhosi ministériu interiór sei rekruta membru PNTL foun hamutuk na'in-450 iha tinan 2024 hodi reforsa liután seguransa iha rai laran.
Edukasaun
UNTL ho INFORDEPE Realiza Formasaun Baxarelatu ba Profesór Na'in-1.275 iha Territóriu Nasionál
UNTL Koopera ho INFORDEPE hodi realiza formasaun baxarelatu ba profesór hamutuk na'in-1.275 iha territóriu nasionál.
Justisa
ANTI Timor-Leste Kontra Makaas Prabowo nia Kandidatura ba Eleisaun Prezidensiál 2024
ANTI husu ba eleitór Indonézia atu lalika fó votus ba Prabowo Subianto no ba komunidade internasionál atu kaer nia hodi responsabiliza violasaun direitu umanu ne’ebé nia komete iha pasadu.
Justisa
Xanana: Kuandu Imi Hasai Populasaun Sira Nia Sasan Arbiru, Ha’u Prontu Toba iha Ne’e
PM Xanana hateten ba juíz sira TDD katak kuandu sira-nia desizaun kontra ona direitu umanu hodi hasai no soe arbiru populasaun sira-nia sasan, nia prontu toba iha fatin refere.
Polítika
MSSI Tau Prioridade ba Asuntu EhD no Idozu iha Orsamentu 2024
MSSI tau prioridade ba asuntu ema ho defisiénsia, idozu, no direitu ba labarik iha orsamentu jerál tinan 2024 ninian.
Sosiál
Komunidade Balu ba Hariis Fali iha Bee Matan Tohumeta, BTL Sei Haruka Karta ba PNTL
BTL, EP sei haruka karta ba PNTL hodi asegura bee matan Tohumeta hodi evita komunidade sira labele ba hariis tan iha ne'ebá iha futuru.
Edukasaun
Xanana Husu ba Bispu Na'in Tolu Hodi Halo Mudansa ba Sistema Edukasaun Iha UCT
PM Xanana husu ba Bispu na'in tolu hodi halo mudansa ba sistema edukasaun iha UCT atu bele diferente ho universidade no institutu superiór sira seluk.
Edukasaun
Ministériu Edukasaun Sei Harii Eskola Primária Ida iha Aldeia Ilatbote
Ministériu Edukasaun sei harii eskola Primária ida iha aldeia Ilatbote, Kailaku hodi fasilita estudante sira iha aldeia refere bele asesu ba iha eskola ne'ebé mak besik.
Seguransa
Ekipa Konjunta PNTL Kaptura Suspetu Na'in Rua Ne'ebé Na'ok Laptop Iha Dili
Ekipa konjunta hosi PNTL kaptura suspeitu hamutuk na'in rua ne'ebé mak komete iha kazu na'ok laptop iha Dili.
Sosiál
Ahi Han Motuk Komunidade Ida nia Uma iha Suku Grotu
Ahi han motuk uma komunidade ida iha suku Grotu postu adminístrativu Same munisípiu Manufahi.
Edukasaun
ME Halo Abertura ba Levantamentu Dadus Profesór Sira Nian iha Territóriu Nasionál
ME halo abertura levantamentu dadus profesór sira-nian iha munisípiu hotu inklui RAEOA.
Seguransa
MI Planeia Reabilita Eskuadra no Harii Kuartél PNTL iha Munisípiu Aileu
MI planeia reabilita eskuadra no harii kuartél PNTL iha munisípiu Aileu hodi PNTL sira iha munisípiu refere bele hala'o sira-nia servisu ho di'ak liután.