IHA 2021 TIMOR-LESTE REJISTA ONA KAZU FOUN HIV-SIDA 192 TANBA PROSTITUISAUN NO SEKSU LIVRE BURAS

Manufahi, 01 Dezembru 2021 – Diretór Planeamentu Polítika no Koperasaun Ministériu Saúde, Narciso Fernandes relata katak, kazu foun HIV-SIDA ne’ebé Timor-Leste rejista iha tinan 2021 hamutuk ema na’in-192 mak infetadu, tanba kauza hosi atividade prostituisaun ne’ebé hahú buras.

Narciso hato’o asuntu ne’e, ohin (01/12), wainhira reprezenta Ministra Saúde hodi ba komemora loron mundiál HIV-SIDA iha postu-administrativu Fatuberliu, munisípiu Manufahi, ho tema, ‘Timor-Leste livre hosi estígma no diskriminisaun ba ema ho vírus HIV-SIDA, ita hotu responsabilidade, ita hotu nia lian’.

Nia akresenta, “kazu HIV-SIDA sai preokupasaun mundu nian inklui Timor-Leste, no iha Timor-Leste hosi tinan 2003 to’o tinan 2021 totál kazu hamutuk 1.464, hamate ona sidadaun timoroan na’in-234, no pasiente na’in-719 agora daudauk kontinua simu ai-moruk antiretroviral”.

Narciso dehan, situasaun ne’e mosu tanba Joventude no komunidade sira sei menus informasaun kona ba vírus HIV-SIDA.
Iha fatin hanesan, Sekretáriu Ezekutivu Komisaun Nasionál Kombate HIV-SIDA Timor-Leste (sigla portugés, CNCS-TL), Atanasio de Jesus informa katak, Timor-Leste halo kooperasaun ho parseiru sira hodi hala’o meiu oioin atu prevene HIV-SIDA, maibé to’o ohin loron vírus ne’e aumenta kada loron iha nasaun ne’e.

Tuir nia, fatór ne’ebé kontribui maka’as ba transmisaun HIV-SIDA mai hosi ransu no seksu lívre, droga, no atividade prostituisaun hahú buras, liuhosi prostituisaun online iha nasaun Timor-Leste, inklui rai-ketan Timor-Leste ho Indonézia mós kontribui maka’as ba prostituisaun tanba sidadaun sira tama-sai ilegál.

Administradór Munisípiu Manufahi Arantes Isaac Sarmento relata, sidadaun Manufahi hamutuk ema na’in-19 mak afeta ona hosi HIV-SIDA, no na’in-10 mak mate. Nune’e, nia apela ba povu Manufahi liuliu ba foinsa’e sira, labele hanoin atu halo seksu livre kuandu seidauk simu sakramentu kaben, tanba vírus ne’e perigu tebes ba ema hotu nia vida.

Administradór Manufahi ne’e agradese ba Ministériu Saúde no ezekutivu Komisaun Nasionál kombate HIV-SIDA Timor-Leste, hili munisípiu Manufahi liuliu postu-administratívu Fatuberlihu hodi realiza komemorasaun loron mundiál HIV-SIDA, nune’e bele partilla infromasaun ba komunidade sira iha área rurál hodi bele hetan informasaun no prevene-an hosi vírus ne’e.

Fonte: Diáriu "Roman ba Sosiedade" Manufahi
Polítika
SEFOPE Despede Timor-oan Na’in-23 Hodi ba Servisu iha Austrália
Família hosi Timor-oan na’in-23 ne’ebé atu ba servisu iha Australia liuhosi programa PALM partisipa serimónia despedida no asina deklarasaun ho SEFOPE.
Saúde
MS: Poluisaun Iha Timor-Leste Halo Kazu Moras Oioin Aumenta
MS konsidera poluisaun sai kauza ida ne’ebé hamosu moras oioin iha Timor-Leste.
Saúde
Iha 2021 Timor-Leste Rejista Ona Kazu Foun HIV-SIDA 192 Tanba Prostituisaun No Seksu Livre Buras
Kazu HIV-SIDA kontinua aumenta, Autoridade apela labele halo seksu livre sein sakramentu kaben.
Polítika
Governu Ho Parseria Sira Deskute Planu Kombate Krime Tráfiku Umanu No Krime Organizadu
Governu ho parseria sira deskute planu kombate krime tráfiku umanu no krime organizadu.
Polítika
Kamboja Iha Komitmentu ba Vou Direitu Entre Kamboja No Timor-Leste
Kamboja iha komitmentu bo’ot atu iha aviaun ida ne’ebé semo direita hosi Kamboja mai iha Timor-Leste.
Teknolojia
Google Anúnsia Bard AI Hodi Responde ba ChatGPT
Google anúnsia teknolojia intelijénsia-artifisial ida hanaran Bard ne'ebé sei kompete diretamente ho rivál ChatGPT.
Internasionál
Otto Addo: Ronaldo Hetan Prezente Espesiál Ida Hosi Arbitru
Iha realidade Ronaldo-nia golu ne’e nu’udar prezente espesiál ida hosi arbitru.
Sosiál
Xefe suku Aitemua husik hela ninia responsabilidade hodi ba tiha servisu iha Austrália
Xefe suku Aitemua, Valente Soares husik hela ninia responsabilidade hodi ba tiha servisu iha Austrália la ho koñesimentu hosi autoridade postu no munisipál sira.
Polítika
Investór Internasionál Sira iha Interese Atu Investe iha Baukau
Investidór internasionál sira haree ona fatin iha Baukau hodi halo investimentu iha área sira hanesan aeroportu, turizmu, otelaria, sentru negósiu, bankária, ospitál, no seluk tán.
Polítika
Primeiru-Ministru: Polítika, Sustentabilidade, no Produtividade
Ita bele halo reforma iha administarasaun estadu no administrasaun públika sé partidu sira halo polítika la’os de'it para atu hetan eleisoins ba tinan lima mas atu evita nasaun hakoi-an.
Sosiál
Manufahi Loke Feira Fulan Ida Hodi Komemora Dékada Ida Selebrasaun Ofisiál Revolusaun Manufahi 1912
Administradór Manufahi halo abertura ba feira selebrasaun ofisiál dékada ida no tinan atus-ida funu revolusaun Manufahi 1912 iha Luak, Manufahi.
Dezenvolvimentu
Abertura Forum Juventude Pra-Akampamentu Kompetisaun Negósiu Inovativu III Ba Rejiaun Leste
Governu no UNDP halo abertura ba forum foinsa’e pra-akampamentu Kompetisaun Negósiu Inovativu III MTCI 2022 ba Rejiaun Leste iha Baukau.
Polítika
Implementasaun PED Durante Períodu 2011-2020 Atinji De’it 26% Tanba Kuaze Metade Laiha Sasukat
Implementasaun hosi metas ne’ebé define ba faze I (2011-2015) no faze II (2015-2020) PED nian atinje deit 26% tanba kuaze metade hosi metas jerál liu no la iha sasukat.
Polítika
Feto Nu’udar Ajente Transformasaun no Mudansa
Primeiru-Ministru: Feto Nu’udar Ajente Transformasaun no Mudansa iha Família, Servisu Fatin, no komunidade.
Seguransa
Servisu Migrasaun Sosializa Lei Migrasaun Hodi Prevene Krime Tráfiku Umanu no Krimi Organizadu
Servisu Migrasaun ho IOM sosializa lei migrasaun no azilu iha RAEOA.
Polítika
SEFOPE Despede Timor-oan Na’in-23 Hodi ba Servisu iha Austrália
Família hosi Timor-oan na’in-23 ne’ebé atu ba servisu iha Australia liuhosi programa PALM partisipa serimónia despedida no asina deklarasaun ho SEFOPE.